معماری ایرانی - عاواد

طرح جامع تهران به روال معمول طرحهاي جامع كه چند دهه است در غرب كنار گذاشته شده است و سالهاست از آن با اصطلاح    Old ashienedf Master Plan ياد ميشود تهيه شده است . انعطاف پذيري طرحهاي جامع در مقايسه با جريانات ،‌وقايع و حقايق زمان و عدم ايجاد سياستهاي اصولي و پرداختن به توليد نقشه هاي انبوه و رنگارنگ و قطعي (Plans  Fixed) و به حساب نياوردن مردم و مشاركت آنها موجب شد كه اين طرحها كنار گذاشته شود .

ما 22 سال پيش (1363) عينا اين موارد را كتبا به وزارت مسكن اعلام كرديم ( نامه پيوست ) . لذا در يك جمله طرح جامع تهيه شده مشكلات تهران را نه تنها تعديل نمي كند بلكه بر آن مي افزايد .

2- بحث جهاني

طرح مقوله " كلان شهر جهاني شدن تهران "‌ تخيل است و از واقعيات و حقايق و مسائل مكان به دور سوال اين است كه جهاني شدن چيست و معيارهاي كلان شهر جهاني شدن كدام است و چگونه فراهم مي شود ؟ كلان شهر جهاني شدن يك شهر در نظامي موضوعيت دارد كه آن نظام در مسير معيارهاي جهاني شدن قرار بگيرد . آيا نظام جمهوري اسلامي ايران چنين راهي را پيش گرفته است ؟

اصولا شكل شهر ( بحث طراحي شهري ) در معادله جهاني شدن كه به صورت آسمان خراشها جلوه گر مي شود ، مبتني بر جريان سرمايه و اطلاعات است . شهروندان از اين ماجرا بهره اي نمي برند . در اينجا تكنولوژي اطلاعات در خدمت شهروندان نيست . رقابت و منفعت طلبي ميان صاحبان سرمايه هاي بزرگ است كه به شهر شكل مي دهد .

3- بحث ملي

منطقه تهران در نتيجه فقدان سياستهاي ملي چند دهه گذشته ، عمده امكانات و تسهيلات و تجهيزات كشور را به خود اختصاص داده است . تمركز مراكز قدرت و ثروت و سرمايه و سود در تهران به بهاي فقر بسياري از مناطق كشور فراهم شده است . سياستهاي ارائه شده در طرح جامع زير  عنوان نقش ملي كاري به نابرابري منطقه اي كشور ندارد و پيداست كه پيروي از سياست جهاني شدن و طرح مقوله كلان شهر جهاني تهران به تشديد اين نابرابري خواهد انجاميد .

4- بحث منطقه اي / شهري ،‌مساله زمين شهري

سياست طرح جامع نسبت به زمين در شهر كه ريشه بسياري از معايب به شمار ميرود روشن نيست . طرح جامع همچنين از ساخت و ساز و نحوه استفاده از زمين به طور مبهم سخن ميراند . علي رغم اينكه در مواردي نسبت به فروش تراكم ديد منطقي ميگيرد .  از اصطلاح مبهم "‌كنترل تراكم " سخن ميراند . ولي سياست كلي طرح مبتني بر تجهيز محورها افزايش شديد تراكم را در پيش دارد . امروزه به راحتي ساختمانهاي پابرجا و حتي نوساز و مقبول و در مواردي سه چهار طبقه را به بهانه استفاده بهينه از زمين تخريب مي كنند .

5- لزوم اتخاذ خط مشي هاي اساسي در برنامه ريزي و طراحي شهري تهران مانند :

. پذيرفتن اصل عدالت ملي ، منطقه اي و شهري در تدوين سياستها و خط مشي ها

. مساله تهران ملي است . اولين گام اساسي در حل مساله تهران اتخاذ سياست تعادل منطقه اي در كل سازمان فضايي كشور است .. رعايت عدالت شهري در نوسازي بخشهاي فرسوده شهر با توجه به منافع ساكنين و مشاركت آنها در فرآيند نوسازي .

. اختصاص بخش قابل قبولي از زمين مناطق فرسوده به فضاهاي شهري و فضاهاي سبز در پاسخ به مسائل فرهنگي اجتماعي ، زيست محيطي و سانحه زلزله .

. ايجاد شبكه اي از زمينهاي ورزشي در شهر با استفاده از بخشهاي مخروبه و فرسوده به ويژه در مقابله با مساله اعتياد جوانان .. ايجاد هرگونه مراكز تجاري ،‌اداري و فرهنگي با رعايت تعادل فضايي .

.........                                                     

                                                                                                     محمود توسلي

                                                                                                  استاد دانشگاه تهران

                                                                                                       12/2/ 85